دکتر علی مطهری     

بدون شک وضعیت پوشش اسلامی در بخشی از جامعه ما در سالهای اخیر انحطاط پیدا کرده است و می بایست برای آن تدبیری اندیشید. اینکه علل این انحطاط چه بوده، بحثی است که فعلا دردی را دوا نمی کند، تنها فایده آن این است که افراد و گروههایی که در ایجاد این وضعیت نقش اساسی داشته اند، بدانند در اصلاح آن، وظیفه و تکلیف مضاعف دارند. آنها که در سالهای گذشته نظارت های موجود بر پوشش اسلامی را در ادارات دولتی و دانشگاهها و در سواحل دریا عملا ملغی اعلام کردند و به بدحجابی و بی حجابی به نوعی رسمیت بخشیدند، طبعا امروز وظیفه سنگین تری دارند.

شک نیست که وضع پوشش اسلامی در مجموع و در کل کشور نسبتا مطلوب است و آنچه نگرانی ایجاد کرده است وضعیتی است که در برخی مناطق مانند شمال تهران مشاهده می شود و در شأن جمهوری اسلامی نیست. نظام خانواده در اسلام مانند هر نظام دیگری یک کل تجزیه ناپذیر است که همه اجزاء آن باید با هم موجود باشند و همه دستورات آن با هم اجرا شوند. نمی شود بخشی از دستورات اجرا شود و بخشی دیگر معطل بماند. از نظر اسلام اولا انسان بهتر است در سالهای آغاز جوانی ازدواج کند و ثانیا هرگونه التذاذ جنسی باید منحصر به محیط خانواده بوده و جامعه فقط محیط کار و فعالیت باشد. به عبارت دیگر جامعه نباید تحریک جنسی شود تا از طرفی، بنیان خانواده هرچه بیشتر مستحکم شود و از طرف دیگر نیروی کار جامعه افزایش یابد. ولی ما متاسفانه هر دو پایه را سست کرده ایم، از طرفی ازدواج را با آداب و رسوم دست و پاگیر به صورت یک رویای دست نیافتنی درآورده ایم و از طرف دیگر حساسیت خود را نسبت به تحریکاتی که در جامعه از راه بدحجابی و اختلاط رخ می دهد از دست داده ایم، آنگاه انتظار داریم که هیچ خطایی هم از کسی سر نزند. این حکم چنین بود که کج دار و مریز.
اسلام که از یک سو روابط آزاد جنسی را ممنوع اعلام کرده است، از سوی دیگر اولا بر ازدواج سهل و آسان تاکید کرده و ثانیا تمهیداتی اندیشیده است که جامعه از نظر جنسی تحریک نشود و انواع التذاذات جنسی منحصر به محیط خانواده باشد؛ و الا اگر تحریکات به جای خود باقی باشند و از آن سو ممنوعیتها برقرار، شک نیست که موجب اختلالات روانی در افراد خصوصا جوانها خواهد شد و محرومیت های جنسی از روان آگاه به روان ناخودآگاه انسان خواهد رفت و در آنجا به صورت عقده های روانی باقی خواهد ماند و ممکن است به صورت رفتار ناهنجار و حتی جنایت بروز کند.
اگر در غرب تحریکات جنسی آزاد است، در مقابل، روابط نیز آزاد است و راههای ارضاء و اطفاء غریزه جنسی مهیاست. اخلاق جنسی در جهان غرب عبارت است از تحریکها و ارضاهای پی درپی و بدون حساب و کتاب، در حالی که اخلاق جنسی اسلامی عبارت است از تحریکها و ارضاها در محدوده خانواده و عدم تحریک و ارضاء در محیط جامعه. آنچه که ما امروز به آن عمل می کنیم نه روش اسلامی است و نه روش غربی، لذا مزایای روش اسلامی را ندارد و معایب روش غربی را دارد. در جامعه ما تحریکات جنسی رو به افزایش می رود و ممنوعیتهای وجدانی و قانونی به جای خود محفوظ است، آزادی تحریکات را از غرب گرفته ایم و ممنوعیت روابط را از اسلام و انتظار داریم که نتیجه مثبت هم بگیریم و هیچ گونه عقده روانی و رفتار ناهنجار در میان مردم پیدا نشود. روشی که ما در پیش گرفته ایم برخی از مردم ما را مصداق این شعر حافظ کرده است که:
یک دست به مصحفیم و یک دست به جام
گه نزد حلالیم و گهی نزد حرام
اینجاست که به فلسفه وجوب پوشش برای زن و حرمت نظر برای مرد بیشتر پی می بریم. خداوند از تشریع این قانون، مصلحتی را منظور داشته که آن حفظ و استحکام بنیان خانواده از راه منع تحریکات جنسی در جامعه است. پس اگر پوششی این فلسفه را دربر نداشت و موجب تحریک جامعه شد- آنچنان که مانتوها و شلوارهای چسبان امروز عمل می کنند- پوشش اسلامی نیست. به عبارت دیگر با حفظ ظاهر حجاب و از بین بردن محتوا و فلسفه آن، حکم خدا اجرا نشده بلکه به بازی گرفته شده است؛ همچنان که با حیله های ربا که شکل ظاهر ربا را از بین می برد ولی فلسفه حرمت آن که اکل مال به باطل است همچنان محفوظ است، ربا از ربا بودن خود خارج نمی شود. اوامر و نواهی الهی براساس مصالح و مفاسد واقعی و برای نزدیک شدن ما انسانها به آن مصالح و دور شدن از آن مفاسد است، خواه ما آن مصالح و مفاسد را بشناسیم و خواه نشناسیم، و الا ذات خداوند اجل از آن است که بخواهد بندگان خود را بی جهت به زحمت بیندازد و احکامی را صادر کند که هیچ نفعی به حال آنها ندارد و هیچ ضرری را از آنها دور نمی سازد.
اما راه حل چیست؟ بسیاری از افراد در پاسخ به این سؤال بلافاصله می گویند: کار فرهنگی. این پاسخ مانند سخن کسانی است که درباره برخورد با مجرمان می گویند مجرم را باید تربیت کرد نه مجازات. در هر دو مورد، مغالطه به کار رفته است، زیرا سخن در این است که بعد از آنکه سالها کار فرهنگی شده است، با کسانی که پوشش اسلامی را رعایت نمی کنند چه باید کرد؟ و نیز سخن در این است که بعد از آنکه جامعه تلاش خود را در تربیت افراد انجام داده و در عین حال افرادی دست به دزدی یا جنایت می زنند با این مجرمان چه باید کرد؟ سخن در این نیست که میان کار فرهنگی و برخورد عملی در مسئله حجاب، کدام یک را انتخاب کنیم، زیرا هرکدام اثر خود را دارد و در جای خود باید به کار رود؛ همچنان که در برخورد با مجرم، هریک از تربیت و مجازات اثر خود را دارد و در جای خود باید استفاده شود. به قول سعدی:
درشتی و نرمی به هم در به است
چو رگزن که جراح و مرهم نه است
از نظر اسلام نیز امر به معروف و نهی از منکر مرتبه ای دارد که مستلزم اعمال زور است. اینجاست که همه فقها معتقدند که این مرتبه امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دولت اسلامی است زیرا اگر به عهده مردم باشد موجب هرج و مرج خواهد بود.
مثالی ذکر می کنیم: چند سال قبل نیروی انتظامی حرکتی را برای سامان دادن به ترافیک تهران انجام داد که شایسته تقدیر و تشکر بود. با یک عزم استوار و وارد کردن نیروی کافی به میدان، کاری را که محال می نمود، یعنی به نظم درآوردن حرکت موتورها و به طور کلی رفت و آمد خودروها در شهر تهران، به واقعیت تبدیل کرد. موتورسوارهای ما نیز مانند سایر نقاط جهان پشت چراغ قرمز می ایستادند و این یعنی تبدیل یک آرزوی نزدیک به رؤیا به واقعیت. این کار نیروی انتظامی، مصداق آن مرتبه از امر به معروف و نهی از منکر بود که مستلزم اعمال زور است و وظیفه دولت اسلامی می باشد. کسی نمی تواند اعتراض کند که این کار با آزادی مردم منافات دارد، زیرا دارای منافعی است که به جامعه برمی گردد. از قبیل واکسن زدن به مردم یک شهر که در معرض یک بیماری قرار دارند و کسی نمی تواند اجبار در واکسن زدن را مخالف آزادی انسانها معرفی کند؛ زیرا ارزشی بالاتر یعنی سلامتی انسانها به خطر افتاده است و اساسا آزادی یک کمال وسیله ای است نه یک کمال هدفی، چون وسیله ای است برای کسب کمالات انسانی. آزادی یعنی نبود مانع در راه رسیدن به کمالات انسانی، بنابراین یک امر عدمی است و امر عدمی نمی تواند مطلوب بالذات انسان باشد.
مبارزه با بدحجابی از این قبیل است، از قبیل بهداشت عمومی یا سوادآموزی عمومی که گرچه ممکن است برخی افراد ناراحت شوند اما گاهی که افراد جاهل مصلحت خود و جامعه را نمی فهمند باید با اجبار به آنها واکسن زد یا سواد آموخت و یا لباس مناسب پوشاند. البته بدیهی است که نظارت بر پوشش اسلامی حساسیت خاص خود را دارد و باید از هرگونه افراط و تفریط خودداری کرد. در گذشته گاهی این نظارت با تجسس در زندگی مردم اشتباه گرفته می شد. ممکن است زن و مردی یا پسر و دختری با پوشش مناسب در حال گذر باشند، ما حق نداریم تجسس کنیم که آیا محرم هستند یا خیر، بلکه اصل بر برائت است. در نقطه مقابل، ممکن است آن دو محرم باشند ولی لباس بسیار زننده و محرک پوشیده باشند، در اینجا ضابطین دولت حق دخالت دارند. این دخالت نیز بسیار حساس است، اولا باید به وسیله افراد آموزش دیده انجام شود، ثانیا اگر بازداشت زنی لازم آمد، صرفا باید به محلی که توسط بانوان اداره می شود تحویل داده شود، و ثالثا در نوبت اول و دوم به تذکر و ارشاد قناعت شود و در نوبت سوم جریمه نقدی و در نوبتهای بعد هرآنچه را که قانون معین کرده است عمل نمایند.
اقدام بعدی، ایجاد نظارت در ادارات دولتی و دانشگاهها بر کارمندان و مراجعان و دانشجویان از نظر پوشش اسلامی است تا بدحجابی از طرف نظام جمهوری اسلامی رسمیت پیدا نکند. در مورد بانوان مسئله آرایش نیز مطرح است. اینکه گفته اند پوشاندن وجه و کفین مستثنی است، مقصود وجه بدون آرایش است. ایران ما از نظر مصرف مواد آرایشی در ردیف اول جهان است. البته اگر این مصرف در محیط و محدوده خانواده بود مانعی نداشت اما همه ما می دانیم که متاسفانه بسیاری از بانوان ما بدون آرایش از منزل خارج نمی شوند و این یک نقطه ضعف در کارنامه ماست و با اصل «جامعه محیط کار و کوشش است نه التذاذ جنسی» منافات دارد.
اقدام دیگر، نظارت بر تولید مانتو است. مانتو معمولا برای بیرون از منزل تهیه می شود، پس مانتوی چسبان و کمر باریک به چه معنی است؟ دولت حق دارد مانع فعالیت این گونه تولیدیها شود.
اقدام دیگر ایجاد امکانات ورزشی و تفریحی ویژه بانوان است که متاسفانه معمولا در طراحی ورزشگاهها و تفریحگاه ها توجه لازم به آن نمی شود و بعد از افتتاح متوجه می شوند که باید جایی هم ویژه بانوان احداث می شد و از روی اضطرار قسمتی را که شرایط لازم را ندارد و گاه موجب اختلاط هم می شود به آنها اختصاص می دهند. وقتی اوقات فراغت دختران جوان پر شد کمتر به فکر دلبری و متوجه کردن قلبها به خود می افتند.
کشور ما با انقلابی که بپا کرد، و با تهدیداتی که اکنون متوجه اوست، نیاز به جوانان مجاهد و جنگاور دارد. با این وضع فرهنگی از تعداد این جوانان کاسته خواهد شد زیرا هوسرانی و عیاشی با مجاهدت و مبارزه و سختی کشیدن سازگار نیست، گرچه بسیاری از جوانان ما در هر شرایطی خود را حفظ می کنند. بنابراین اگر ملاحظات سیاسی را هم در نظر بگیریم باید جو کشور ما جو حماسه و مجاهدت و ایثار و فداکاری باشد نه جو شهوترانی و هواپرستی. داستان اندلس اسلامی (اسپانیای امروز) که چگونه غربیها با ترویج بی بندوباری و هوسرانی و به تعبیر یکی از مستشرقین با شراب و زن، این سرزمین را از دست مسلمانان خارج کردند، عبرت خوبی است. جالب است که به تعبیر امام علی علیه السلام دشمنان ما در باطل خود مجتمع و استوارند و ما در حق خود متفرق و سست. ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه چند سال پیش اعلام کرد که با مخالفان منع حجاب بیرحمانه برخورد می کنیم، ولی ما همچنان در بند این هستیم که اگر برنامه ای را برای مبارزه با بدحجابی اجرا کنیم عکس العمل آمریکا و اروپا چه خواهد بود!
باری، امیدواریم که با یک برنامه حساب شده، وضعیت پوشش جامعه خود را اصلاح و به الگوی اسلامی نزدیک نماییم. هسته و محتوای انقلاب اسلامی امور معنوی و فرهنگی است والا سدسازی و پل سازی و عمران و آبادانی که آن نیز ضروری است و بدون آن مسائل معنوی نیز سامان نمی یابد، امر مشترک میان همه نظامهای حکومتی و دولتهاست.
انتهای پیام
منبع: الف